1936
Mustafa Kemal Atatürk Fransız mimar ve şehir planlamacısı Henri Prost’u İstanbul’un şehir planlaması çalışmaları için Türkiye’ye davet etti.
Tarihçe
1936-1937 yıllarında, Fransız mimar ve şehir plancısı Henri Prost tarafından hazırlanan İstanbul imar planına göre Topçu Kışlası ve çevresindeki mezarlıklar parka dönüştürülecek ve Taksim Meydanı'na bir opera binası yapılacaktı. Prost'un önerisiyle Fransız mimar Auguste Perret, opera binası projesi için İstanbul’a geldi, ancak İkinci Dünya Savaşı nedeniyle proje gerçekleştirilemedi.
Mimar Feridun Kip ile mimar Rükneddin Güney tarafından projesi çizilen, 29 Mayıs 1946’da temeli atılan opera binası, ödenek yokluğu nedeniyle tamamlanamayınca 1953 yılında Bayındırlık ve İskân Bakanlığına devredildi ve 1956’da Yüksek Mimar Mühendis Hayati Tabanlıoğlu’nun projesi ile inşaata devam edildi. Bina, Devlet Opera ve Balesi ve Devlet Tiyatroları’nın eserlerini icra etmek amacıyla 12 Nisan 1969’da “İstanbul Kültür Sarayı” adıyla hizmete açıldı.
27 Kasım 1970 tarihinde Arthur Miller’ın Cadı Kazanı isimli oyununun temsili sırasında meydana gelen, büyük yangın neticesinde bina tekrar onarılarak 6 Ekim 1978 yılında Atatürk Kültür Merkezi adıyla yeniden hayata geçirildi. Doç. Dr. Yüksek Mimar Mühendis Hayati Tabanlıoğlu'nun son şeklini verdiği çalışma, 1950'lerin yalın ve işlevsel mimari anlayışının tipik bir örneği olarak kabul edildi. Özellikle Büyük Salon’un derin ve geniş sahnesiyle, bu sahnenin çeşitli asansörlerden oluşan gelişmiş mekanik kapasitesiyle AKM, Türkiye’nin en gelişmiş gösteri sanatları mekânı oldu.
2000'li yıllara kadar hizmet vermeye devam eden binanın, pek çok bakımdan kullanılamaz duruma gelmesi sebebiyle çeşitli çözüm arayışları başladı. Kasım 2008’de Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından imzalanan protokolle İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı’nın üstlendiği Atatürk Kültür Merkezinin yenileme projesini hazırlamak üzere Tabanlıoğlu Mimarlık görevlendirildi. 2012 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı, binanın mevcut hâliyle korunarak yalnızca güçlendirme, tamirat ve tadilat işlemlerinin yapılması için ihale açtı. Ancak söküm işlemlerinin ardından yapılan teknik incelemeler, binadaki tahribatın beklenenin üzerinde olduğunu gösterdi.
6 Kasım 2017 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Taksim’de yeniden yapılacak olan Atatürk Kültür Merkezinin projesini kamuoyuyla paylaştı.
29 Ekim 2021 tarihinde görkemli bir açılış töreni ile ziyarete açılan Atatürk Kültür Merkezi’nde, 2040 kişilik Opera Salonu, 781 kişilik Tiyatro Salonu, AKM Galeri, AKM Çok Amaçlı Salon, AKM Çocuk Sanat Merkezi, AKM Müzik Platformu, AKM Müzik Kayıt Stüdyosu, bir bilgi merkezi olarak kurgulanan ve müzik, sanat, mimari, tasarım gibi ihtisas başlıklarına odaklanan AKM Kütüphane, AKM Yeşilçam Sineması ve AKM Tasarım Dükkânı işlevleriyle oluşturulan birimler bulunuyor.
1937 - 1939
Henri Prost tarafından hazırlanan İstanbul’un ilk ana planı onaya sunuldu. Plan, Topçu Kışlası ve etrafındaki mezarlıkların bir parka dönüştürülmesi ve Taksim Meydanı’nda bir opera binası yapılmasını içeriyordu.
1939 - 1940
Prost’un iki önemli kültürel binanın (İstanbul Opera Binası ve Şişhane Komedi Tiyatrosu) inşası önerisi üzerine Fransız mimar Auguste Perret davet edildi. Ancak İkinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle davete icabet gerçekleşmedi.
29 Mayıs 1946
Dönemin valisi ve belediye başkanı Dr. Lütfi Kırdar tarafından görevlendirilen Rükneddin Güney ve Feridun Kip’in tasarımları doğrultusunda, İstanbul Opera Binası’nın ilk temel atma töreni gerçekleşti.
1953
Belediyenin mali sıkıntıları nedeniyle proje Bayındırlık ve İskân Bakanlığına devredildi.
1953 - 1955
Bayındırlık ve İskân Bakanlığının talebi üzerine Alman mimar Paul Bonatz projeyi denetlemekle görevlendirildi. Bonatz bazı eskizler hazırlasa da proje daha fazla ilerlemedi.
1956
Bayındırlık ve İskân Bakanlığı projenin yeniden düzenlenmesi için Doç. Dr. Yüksek mimar Mühendis Hayati Tabanlıoğlu’nu görevlendirdi. Tabanlıoğlu bakanlıktaki çalışma arkadaşlarının yanı sıra Prof. Yüksek Mühendis İsmet Aka, Mimar Gerhard Grauber, sahne tekniği uzmanı Willi Ehle’nin katkılarından da yararlandı.
1957
Başlangıçta bir opera binası olması planlanan bina, kültür merkezine dönüştürüldü. Proje uzman bir ekip tarafından; statik, ince işler, sahne teknikleri ve akustik açılarından ayrıntılarıyla tasarlandı.
1960
İnşaat, askeri darbe nedeniyle 3 yıl kesintiye uğradı.
12 Nisan 1969
Büyük Salon tamamlanarak “İstanbul Kültür Sarayı” adıyla hizmete açıldı. Bina, Devlet Opera Bale ve Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüklerinin yönetimine verildi.
27 Kasım 1970
Arthur Miller’ın Cadı Kazanı adlı eserinin temsili sırasında çıkan yangında bina harap oldu. Yangın sebebine ilişkin danıştay raporu, teknik işletme yokluğuna işaret ediyordu.
6 Ekim 1978
Onarımın ardından İstanbul Kültür Sarayı, “Atatürk Kültür Merkezi” adıyla yeniden açıldı. Binada 1307 kişilik Büyük Salon, 502 kişilik Konser Salonu, 296 kişilik Oda Tiyatrosu, 190 kişilik Aziz Nesin Sahnesi, 206 kişilik Sinema Salonu ve 1000 metrekarelik bir Sanat Galerisi bulunuyordu. AKM; İstanbul Devlet Tiyatrosu, Opera ve Balesi ve Devlet Senfoni Orkestrasının daimî sahnesi olarak hizmet vermeye başladı.
1 Kasım 1999
İstanbul 2 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, Atatürk Kültür Merkezini “1. Derece Kentsel SİT Alanı”nın parçası, “1. Grup Tescilli Kültür Varlığı” olarak onayladı.
2008
AKM yenilenme amacıyla ziyarete kapatıldı. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Tabanlıoğlu Mimarlık arasında AKM Yenileme Projesi imzalandı.
2008 - 2012
2008’de hazırlanan AKM iyileştirme projesi ile 2012’de hazırlanan yeni AKM projesi, davalara konu edilmek suretiyle engellenmiştir. Bu süreç yeni AKM’nin yapılmasını geciktirmiştir.
4 Mayıs 2017
Projenin son taslağı Kültür ve Turizm Bakanlığına sunuldu.
10 Şubat 2019
Temel atma töreni gerçekleştirildi.
29 Ekim 2021
Yenilenme çalışmaları tamamlanan Atatürk Kültür Merkezi, 2040 kişilik Opera Salonu, 802 kişilik Tiyatro Salonu, Galeri, Çok Amaçlı Salonu, Çocuk Sanat Merkezi, Müzik Platformu, Müzik Kayıt Stüdyosu, bir bilgi merkezi olarak kurgulanan ve müzik, sanat, mimarlık, tasarım gibi ihtisas başlıklarına odaklanan bir Kütüphane, AKM Yeşilçam Sineması ve Tasarım Dükkânı’nı da içeren birimleriyle, görkemli bir törenin ardından yeniden ziyarete açıldı.
2019 - 2021
AKM sürdürülen yoğun çalışmalar ile dünyada bu büyüklükte en kısa sürede inşa edilmiş kültür merkezi olarak tarihe geçti.